Op zaterdag 14 september herplaatste de Historische Kring Haaksbergen een markesteen (‘de Koekoeksteen’) tijdens de landelijke Open Monumentendag.  De afdeling Erfgoed van de Historische Kring Haaksbergen nodigt belangstellenden uit voor deze  feestelijke gebeurtenis, op de grens van de marken Haaksbergen/Honesch en Buurse. Tijd en locatie: om 14.00 uur,  aan de Buurserstraat 208 in Haaksbergen.

Marken waren in het verleden gemeenschappelijke gronden die door de inwoners van omliggende dorpen werden gebruikt voor onder andere het hoeden van vee en het sprokkelen van hout. Om de grenzen van deze marken vast te leggen, werden markestenen geplaatst. De Koekoekssteen, die jarenlang verloren gewaand werd, diende als een grensmarkering tussen de marken van Haaksbergen en Buurse. Enkele jaren terug werd er al een replica geplaatst, maar onlangs heeft de boer van het Laakmors, Bert Scholten, de originele steen teruggevonden tijdens het ploegen. De Historische Kring verricht de handeling in samenwerking met Arfgood Buurse en wethouder J.H. Scholten van de gemeente Haaksbergen.

Het programma is als volgt. 14.00 uur: Welkom en introductie door de vertegenwoordiger van de Historische Kring Haaksbergen. Er zal worden stilgestaan bij het belang van de markestenenen in de rijke geschiedenis in de regio. 14.30 uur: Toespraak door de wethouder van de gemeente Haaksbergen. 14.45 uur: Officiële plaatsing van de Koekoekssteen. 15.15 uur: Gelegenheid tot bezichtiging en fotomoment. 15.30 uur: Einde ceremonie.

Markepalen
Sinds de middeleeuwen is Twente verdeeld in marken, die ontstonden uit de noodzaak om op de arme zandgronden een boerenbestaan op te bouwen. Elke boer had zijn eigen grond, terwijl de marke gemeenschappelijke grond bezat. Op de eigen grond werd graan, met name rogge, verbouwd, terwijl van de gemeenschappelijke gronden plaggen werden gewonnen. Deze plaggen, vermengd met mest van het vee, waren nodig om de akkers te bemesten. De grenzen van de marken lagen vaak in heide- en veengebieden. Natuurlijke elementen zoals beeklopen of markante bomen markeerden de grenslijnen. Naarmate de druk op landbouwgrond toenam, werd het noodzakelijk om de grenzen duidelijk af te bakenen. Daarom werden markepalen en stenen geplaatst. Haaksbergen had zes marken, elk verschillend in grootte en landschap. Hierdoor zijn er nog steeds veel markepalen en stenen terug te vinden. Omdat Haaksbergen ook aan een rijksgrens ligt, zijn er ook talrijke rijksgrenspalen. De meeste markepalen zijn van Bentheimer zandsteen; een klein aantal heeft inscripties zoals jaartallen, markeaanduidingen en zelfs de initialen van de toenmalige markrichter. Op enkele grenspalen staan zelfs de wapens van aangrenzende gebieden. In Haaksbergen zijn er nog twee zwerfkeien die als markesteen dienstdoen. Inde afgelopen jaren zijn replica’s geplaatst om verdwenen palen te vervangen, waaronder zelfs een houten paal. Een overzicht van alle palen en stenen is moeilijk vast te stellen, omdat verschillende bronnen moeten worden geraadpleegd die niet altijd volledige duidelijkheid geven.

De Koekoekspaal
Deze markesteen staat op de grens van de marke Buurse en de marke Haaksbergen/Hones. Op de kadasterkaart staat de paal aangegeven als een steen, en buurtbewoners gaven aan dat de steen begraven was. Door middel van grond-prikken en zelfs een grondradar werd geprobeerd de steen te lokaliseren, waarbij de oude kadasterkaart als bron diende. Vanwege de bijzondere locatie is er een replica geplaatst, niet op de oorspronkelijke plek in het weiland, maar naast het fietspad op de markegrens. Meerdere herplaatste palen staan niet op hun oorspronkelijke locatie. De verrassing was groot toen aan de groep van Erfgoed Buurse werd gemeld dat de originele paal was teruggevonden. De boer van het Laakmors, Bert Scholten, had de steen met de ploeg geraakt en boven de grond gehaald. Het betreft een forse Bentheimer steen.

NB
Er is in 2009 bij de  IJsbaan in Enschede eveneens een Markesteen gevonden met bijna dezelfde naam. Zie: artikel hier.