Toegankelijkheidsinstrumenten

Skip to main content
Auteur: Eric Ooink, 8 november 2024
Archief locatie: Foto’s uit de MIP-collectie Haaksbergen deel 32
Foto van de week 27 januari 2025

Von Heijdenstraat 6-8-10 Richtershuis (1987)

Na de Pancratiuskerk is het Richtershuis aan de Jhr. von Heijdenstraat (voorheen Oostenstraat) het oudste en meest monumentale gebouw in het centrum van Haaksbergen. Het is gebouwd in 1720 door dr. Joan van der Sluis, de bekende richter van Haaksbergen. Sinds 1971 is het pand een rijksmonument. De omschrijving hiervan is nogal (bouw)technisch van aard en begint als volgt: “Verdiepingloos pand onder dwars schilddak met hoekschoorstenen en dakkapellen” en eindigt met: “In de rechter zijgevel een rijke zandstenen deuromlijsting met kalf en bovenlicht, van elders afkomstig”. Al een kleine drie eeuwen is de Diaconie van de Nederlands Hervormde Gemeente (nu Protestantse Gemeente) de eigenaar.

Van der Sluis
Het Richtershuis is gebouwd in 1720 in opdracht van Joan van der Sluis, richter van Haaksbergen. Hij was de zoon van de welgestelde houthandelaar Jan (Jansen) van der Sluis, die in 1682 huwde met Geertjen Kuipers. Vader was geboren op ‘de Oude Sluis’ onder Diepenheim en moeder Geertjen kwam van boerderij ‘de Kuuper’ uit Buurse. Joans ouders bewoonden vanaf 1687 huize De Ruisschenborgh, een fraai huis dat gestaan heeft op de hoek van de Blankenburgerstraat met de huidige Ruisschenborgh (zeg maar de plek van OBS Dorp, nu bibliotheek). Het gezin Van der Sluis telde zes kinderen. Vier dochters en twee zonen:

  • Eva Margarieta. Zij huwde in 1713 met Hendrik Muntz, richter van Heino. Zij zijn de ouders van Coenraad Muntz, vanaf 1739 richter van Haaksbergen
  • Zij huwde in 1718 met Claas Pole uit Amsterdam.
  • Aleida, zij huwde in 1726 met de weduwnaar Johan Tollius, burgemeester van de stad Kampen.
  • Hendrika, in 1740 gehuwd met Derk te Lintelo. Zij bewoonden De Stoepe, een statig huis aan de Markt, waar nu het Notarishuis staat (Markt 7). Dit echtpaar stierf kinderloos.
  • Joan, geboren 1687 in Haaksbergen, richter van Haaksbergen.
  • Anthony (1688-1751), die zijn vader opvolgde en de Ruisschenborgh bewoonde.

De beide zonen bleven ongehuwd.

Drost en richter
Zoon Joan, die naar zijn vader ook Joan Jansen van der Sluis werd genoemd, schopte het in 1713 tot richter van Haaksbergen. Het richterambt Haaksbergen omvatte het grondgebied van de huidige gemeente Haaksbergen. Haaksbergen maakte tot 1811 deel uit van het Drostambt Haaksbergen en Diepenheim. Een drost was in de eerste plaats een rechterlijk ambtenaar die het verzorgen van de rechtspraak in zijn gebied tot zijn voornaamste taak mocht rekenen, maar hij was daarnaast ook belast met belangrijke bestuurlijke bevoegdheden. Binnen een richterambt werd de drost in zijn juridische taak bijgestaan door een richter, die veel meer een rechterlijke en notariële functie had dan dat hij bestuurder was. Naast richter van Haaksbergen was Van der Sluis ook markerichter van Langelo, waar hij veel bezittingen had.

Een treurig eind
In 1720 liet Joan van der Sluis voor zichzelf het Richtershuis bouwen. De relaties met zijn familieleden lieten echter veel te wensen over. Van der Sluis kwam in 1738 om het leven toen hij bij de Pancratiuskerk naar het klokluiden stond te kijken. Eén van de luiders liet zijn klokkentouw los. Joan werd door het klokkentouw gegrepen. Hierdoor werd hij opgetild en tegen de grond gesmakt, waardoor hij zijn nek brak. Bij zijn begrafenis stond zijn zuster Hendrica voor haar huis aan de Markt in een rood feestgewaad. Maar haar blijdschap was maar van korte duur toen bleek dat haar ongehuwde broer, de richter van Haaksbergen, in zijn testament noch zijn broer noch zijn zusters iets had nagelaten. Tot universeel erfgenaam waren benoemd “de diaconie en Ledematen van de Gereformeerde Gemeente en de Armen van Haaksbergen”. Zij erfden een enorm vermogen. Nu nog kan de Diaconie met de opbrengsten uit dit vermogen haar taak binnen de (Protestantse) gemeente vervullen. Eén van de vaste goederen uit de nalatenschap van Joan Jansen van der Sluis was zijn woonhuis, het huidige Richtershuis. Bij de grote dorpsbrand in 1851 is de bovenverdieping afgebrand en niet weer opgebouwd.

Hoofdingang Richtershuis
Op de lijst boven de hoofdingang (voordeur) aan de Von Heijdenstraat is het bouwjaar MDCCXX (1720) te zien. Hierboven is een fraai wapenschild met het wapen van de familie Van der Sluis, een springend hert, aangebracht. Op het linkerschild is te lezen: “SOO GOD VOOR ONS IS WIE SAL TEGEN ONS ZIJN ROM. 8 VERS 11” en op het rechterschild: “JOAN VAN DER SLUIS I.U.D. EN RICHTER VAN HAAXBERGEN STICHTER VAN DIT HUIS”.

[I.U.D. = J.U.D. = juris utriusque doctor, doctor in de beide regten. Het gaat hier om het kanoniek of kerkelijk recht en het Romeins recht].

Joan van der Sluis had gestudeerd aan de hogeschool van Harderwijk, waar hij in 1712 tot doctor in de beide rechten was gepromoveerd.

Deuromlijsting zijgevel
Zoals de monumentenomschrijving al onthulde komt de rijke zandstenen deuromlijsting in de zijgevel van elders. Deze vormde oorspronkelijk de voordeur van het huis “De Stoepe” aan de Markt. Dit was, zoals gezegd, de woning van Hendrika van der Sluis, de zuster van Joan, waarmee hij in onmin leefde. Het huis de Stoepe werd in 1825 voor sloop verkocht aan de Haaksbergse timmerman Ter Hogt. Deze hield vervolgens veilingen waarbij de diverse onderdelen van het huis te koop werden aangeboden. De Eibergenaar Dr. Ellerbeck kocht de deuromlijsting.

In Eibergen zat de deuromlijsting in het zogenaamde “Ellerbeckhuis”, dat in 1958 werd afgebroken. Door toedoen van textielfabrikant Dick Jordaan, mede-oprichter van de Historische Kring Haaksbergen, kwam de omlijsting terug naar Haaksbergen en werd deze in 1967 bij de renovatie van het Richtershuis gebruikt om de zijgevel te verfraaien. In Eibergen zaten er overigens vazen bovenop de deuromlijsting. Deze kwamen in Haaksbergen niet terug. Inmiddels siert de deuromlijsting ruim een halve eeuw de zijgevel van het Richtershuis. Ongewild leverde Hendrica van der Sluis op deze wijze een positieve bijdrage aan het huis van haar broer. Broer en zus zijn na ruim twee eeuwen verenigd in het Richtershuis.


MIP-fotoserie
Het Monumenten Inventarisatie Project
Bron: Een eeuw Stichting Scholtenhagen, 1902-2002.


Bron(nen): Foto(‘s) afkomstig van de Facebookpagina Oud-Haaksbergen: https://www.facebook.com/groups/171140093245568, geüpload met commentaar door Eric Ooink
Auteur: Eric Ooink, 8 november 2024
Archief locatie: Foto’s uit de MIP-collectie Haaksbergen deel 32
Foto van de week 27 januari 2025

Von Heijdenstraat 6-8-10 Richtershuis (1987)

Na de Pancratiuskerk is het Richtershuis aan de Jhr. von Heijdenstraat (voorheen Oostenstraat) het oudste en meest monumentale gebouw in het centrum van Haaksbergen. Het is gebouwd in 1720 door dr. Joan van der Sluis, de bekende richter van Haaksbergen. Sinds 1971 is het pand een rijksmonument. De omschrijving hiervan is nogal (bouw)technisch van aard en begint als volgt: “Verdiepingloos pand onder dwars schilddak met hoekschoorstenen en dakkapellen” en eindigt met: “In de rechter zijgevel een rijke zandstenen deuromlijsting met kalf en bovenlicht, van elders afkomstig”. Al een kleine drie eeuwen is de Diaconie van de Nederlands Hervormde Gemeente (nu Protestantse Gemeente) de eigenaar.

Van der Sluis
Het Richtershuis is gebouwd in 1720 in opdracht van Joan van der Sluis, richter van Haaksbergen. Hij was de zoon van de welgestelde houthandelaar Jan (Jansen) van der Sluis, die in 1682 huwde met Geertjen Kuipers. Vader was geboren op ‘de Oude Sluis’ onder Diepenheim en moeder Geertjen kwam van boerderij ‘de Kuuper’ uit Buurse. Joans ouders bewoonden vanaf 1687 huize De Ruisschenborgh, een fraai huis dat gestaan heeft op de hoek van de Blankenburgerstraat met de huidige Ruisschenborgh (zeg maar de plek van OBS Dorp, nu bibliotheek). Het gezin Van der Sluis telde zes kinderen. Vier dochters en twee zonen:

  • Eva Margarieta. Zij huwde in 1713 met Hendrik Muntz, richter van Heino. Zij zijn de ouders van Coenraad Muntz, vanaf 1739 richter van Haaksbergen
  • Zij huwde in 1718 met Claas Pole uit Amsterdam.
  • Aleida, zij huwde in 1726 met de weduwnaar Johan Tollius, burgemeester van de stad Kampen.
  • Hendrika, in 1740 gehuwd met Derk te Lintelo. Zij bewoonden De Stoepe, een statig huis aan de Markt, waar nu het Notarishuis staat (Markt 7). Dit echtpaar stierf kinderloos.
  • Joan, geboren 1687 in Haaksbergen, richter van Haaksbergen.
  • Anthony (1688-1751), die zijn vader opvolgde en de Ruisschenborgh bewoonde.

De beide zonen bleven ongehuwd.

Drost en richter
Zoon Joan, die naar zijn vader ook Joan Jansen van der Sluis werd genoemd, schopte het in 1713 tot richter van Haaksbergen. Het richterambt Haaksbergen omvatte het grondgebied van de huidige gemeente Haaksbergen. Haaksbergen maakte tot 1811 deel uit van het Drostambt Haaksbergen en Diepenheim. Een drost was in de eerste plaats een rechterlijk ambtenaar die het verzorgen van de rechtspraak in zijn gebied tot zijn voornaamste taak mocht rekenen, maar hij was daarnaast ook belast met belangrijke bestuurlijke bevoegdheden. Binnen een richterambt werd de drost in zijn juridische taak bijgestaan door een richter, die veel meer een rechterlijke en notariële functie had dan dat hij bestuurder was. Naast richter van Haaksbergen was Van der Sluis ook markerichter van Langelo, waar hij veel bezittingen had.

Een treurig eind
In 1720 liet Joan van der Sluis voor zichzelf het Richtershuis bouwen. De relaties met zijn familieleden lieten echter veel te wensen over. Van der Sluis kwam in 1738 om het leven toen hij bij de Pancratiuskerk naar het klokluiden stond te kijken. Eén van de luiders liet zijn klokkentouw los. Joan werd door het klokkentouw gegrepen. Hierdoor werd hij opgetild en tegen de grond gesmakt, waardoor hij zijn nek brak. Bij zijn begrafenis stond zijn zuster Hendrica voor haar huis aan de Markt in een rood feestgewaad. Maar haar blijdschap was maar van korte duur toen bleek dat haar ongehuwde broer, de richter van Haaksbergen, in zijn testament noch zijn broer noch zijn zusters iets had nagelaten. Tot universeel erfgenaam waren benoemd “de diaconie en Ledematen van de Gereformeerde Gemeente en de Armen van Haaksbergen”. Zij erfden een enorm vermogen. Nu nog kan de Diaconie met de opbrengsten uit dit vermogen haar taak binnen de (Protestantse) gemeente vervullen. Eén van de vaste goederen uit de nalatenschap van Joan Jansen van der Sluis was zijn woonhuis, het huidige Richtershuis. Bij de grote dorpsbrand in 1851 is de bovenverdieping afgebrand en niet weer opgebouwd.

Hoofdingang Richtershuis
Op de lijst boven de hoofdingang (voordeur) aan de Von Heijdenstraat is het bouwjaar MDCCXX (1720) te zien. Hierboven is een fraai wapenschild met het wapen van de familie Van der Sluis, een springend hert, aangebracht. Op het linkerschild is te lezen: “SOO GOD VOOR ONS IS WIE SAL TEGEN ONS ZIJN ROM. 8 VERS 11” en op het rechterschild: “JOAN VAN DER SLUIS I.U.D. EN RICHTER VAN HAAXBERGEN STICHTER VAN DIT HUIS”.

[I.U.D. = J.U.D. = juris utriusque doctor, doctor in de beide regten. Het gaat hier om het kanoniek of kerkelijk recht en het Romeins recht].

Joan van der Sluis had gestudeerd aan de hogeschool van Harderwijk, waar hij in 1712 tot doctor in de beide rechten was gepromoveerd.

Deuromlijsting zijgevel
Zoals de monumentenomschrijving al onthulde komt de rijke zandstenen deuromlijsting in de zijgevel van elders. Deze vormde oorspronkelijk de voordeur van het huis “De Stoepe” aan de Markt. Dit was, zoals gezegd, de woning van Hendrika van der Sluis, de zuster van Joan, waarmee hij in onmin leefde. Het huis de Stoepe werd in 1825 voor sloop verkocht aan de Haaksbergse timmerman Ter Hogt. Deze hield vervolgens veilingen waarbij de diverse onderdelen van het huis te koop werden aangeboden. De Eibergenaar Dr. Ellerbeck kocht de deuromlijsting.

In Eibergen zat de deuromlijsting in het zogenaamde “Ellerbeckhuis”, dat in 1958 werd afgebroken. Door toedoen van textielfabrikant Dick Jordaan, mede-oprichter van de Historische Kring Haaksbergen, kwam de omlijsting terug naar Haaksbergen en werd deze in 1967 bij de renovatie van het Richtershuis gebruikt om de zijgevel te verfraaien. In Eibergen zaten er overigens vazen bovenop de deuromlijsting. Deze kwamen in Haaksbergen niet terug. Inmiddels siert de deuromlijsting ruim een halve eeuw de zijgevel van het Richtershuis. Ongewild leverde Hendrica van der Sluis op deze wijze een positieve bijdrage aan het huis van haar broer. Broer en zus zijn na ruim twee eeuwen verenigd in het Richtershuis.


MIP-fotoserie
Het Monumenten Inventarisatie Project
Bron: Een eeuw Stichting Scholtenhagen, 1902-2002.


Bron(nen): Foto(‘s) afkomstig van de Facebookpagina Oud-Haaksbergen: https://www.facebook.com/groups/171140093245568, geüpload met commentaar door Eric Ooink