Synagoge Ruisschenborgh 1
In de schaduw van het gemeentehuis vinden we aan de Ruisschenborgh de Haaksbergse synagoge of sjoel. Sinds 1982 is dit kleine wit gepleisterde gebedshuis een Rijksmonument. Het adres was toen nog Enschedesestraat 1. De monumentenstatus was destijds de bekroning van het vele werk dat was verricht om dit bijzondere monument voor het dorp te behouden. Het herinnert, evenals de begraafplaats aan de Goorsestraat, aan het Joodse leven in Haaksbergen.
Joodse gemeenschap
De eerste vermelding van een Joodse inwoner in Haaksbergen dateert al van 1691, dus eind 17e eeuw. In 1748 woonden er twee Joodse gezinnen in Haaksbergen en in 1795 waren dat er acht. De Joodse gemeenschap kende een geleidelijke groei, maar bleef in omvang beperkt tot zo’n zestig leden aan het begin van de 21e eeuw. Het brood werd voornamelijk verdiend met beroepen als veehandelaar, slager, en winkelier (textiel, slagerij).
Bouw sjoel
De synagoge (of sjoel) van Haaksbergen werd in 1828 ingewijd als gebedshuis van de toenmalige Nederlands Israëlitische Gemeente Haaksbergen. In 1825 kon op deze plek een kavel worden verworven. Het was een deel van de grond waarop vanaf 1737 het voorname huis De Stoepe stond. In 1825 werd dit huis voor sloop verkocht. De bouw van de sjoel werd ernstig vertraagd, aangezien er verzet kwam om zo dicht bij de Pancratiuskerk te bouwen.
Het gebedshuis is opgetrokken uit sloopmaterialen van Huize De Stoepe. De grote gevelsteen in de zuidmuur is dan ook waarschijnlijk van ‘De Stoepe’ afkomstig.
Mikwe
Oorspronkelijk zat aan de noordmuur een klein ritueel badhuis – een mikwe – aangebouwd, dat in 1908 werd gesloopt. De naastgelegen joodse school werd toen omgebouwd tot badhuis en stond tot de afbraak eind 1977 op de plek die nu door een taxushaag wordt omgeven.
Verval
Mikwe en synagoge waren na de oorlogsjaren 1940-1945 in verval geraakt. Hoewel er na de oorlog nog Joden in Haaksbergen woonden, bleek het moeilijk om geregeld synagogediensten te houden. Bovendien nam het aantal verder af door verhuizing en emigratie. De Joodse gemeente Haaksbergen werd in 1972 opgeheven en bij Hengelo gevoegd. En het had niet veel gescheeld of ook de synagoge was voltooid verleden tijd geweest.
Restauratie
De synagoge is in 1981 – 1982 geheel in de oorspronkelijke staat teruggebracht. Van de kleine dorpssjoelen is dit een van de weinige in de regio die zijn functie als gebedshuis heeft behouden. De tegenwoordige gebruiker is de Liberaal Joodse Gemeente Twente. Eigenaar van het pand is de Stichting Synagoge Haaksbergen.
Haaksbergen wordt ook wel het Jeruzalem van Twente genoemd. Dit is ingegeven door het feit dat in het centrum binnen een paar honderd meter de gebedshuizen van drie wereldgodsdiensten staan: Christelijk (de Pancratius en Protestantse kerk), Israëlitisch (de synagoge) en Islamitisch (de moskee).
MIP-fotoserie
Het Monumenten Inventarisatie Project
Synagoge Ruisschenborgh 1
In de schaduw van het gemeentehuis vinden we aan de Ruisschenborgh de Haaksbergse synagoge of sjoel. Sinds 1982 is dit kleine wit gepleisterde gebedshuis een Rijksmonument. Het adres was toen nog Enschedesestraat 1. De monumentenstatus was destijds de bekroning van het vele werk dat was verricht om dit bijzondere monument voor het dorp te behouden. Het herinnert, evenals de begraafplaats aan de Goorsestraat, aan het Joodse leven in Haaksbergen.
Joodse gemeenschap
De eerste vermelding van een Joodse inwoner in Haaksbergen dateert al van 1691, dus eind 17e eeuw. In 1748 woonden er twee Joodse gezinnen in Haaksbergen en in 1795 waren dat er acht. De Joodse gemeenschap kende een geleidelijke groei, maar bleef in omvang beperkt tot zo’n zestig leden aan het begin van de 21e eeuw. Het brood werd voornamelijk verdiend met beroepen als veehandelaar, slager, en winkelier (textiel, slagerij).
Bouw sjoel
De synagoge (of sjoel) van Haaksbergen werd in 1828 ingewijd als gebedshuis van de toenmalige Nederlands Israëlitische Gemeente Haaksbergen. In 1825 kon op deze plek een kavel worden verworven. Het was een deel van de grond waarop vanaf 1737 het voorname huis De Stoepe stond. In 1825 werd dit huis voor sloop verkocht. De bouw van de sjoel werd ernstig vertraagd, aangezien er verzet kwam om zo dicht bij de Pancratiuskerk te bouwen.
Het gebedshuis is opgetrokken uit sloopmaterialen van Huize De Stoepe. De grote gevelsteen in de zuidmuur is dan ook waarschijnlijk van ‘De Stoepe’ afkomstig.
Mikwe
Oorspronkelijk zat aan de noordmuur een klein ritueel badhuis – een mikwe – aangebouwd, dat in 1908 werd gesloopt. De naastgelegen joodse school werd toen omgebouwd tot badhuis en stond tot de afbraak eind 1977 op de plek die nu door een taxushaag wordt omgeven.
Verval
Mikwe en synagoge waren na de oorlogsjaren 1940-1945 in verval geraakt. Hoewel er na de oorlog nog Joden in Haaksbergen woonden, bleek het moeilijk om geregeld synagogediensten te houden. Bovendien nam het aantal verder af door verhuizing en emigratie. De Joodse gemeente Haaksbergen werd in 1972 opgeheven en bij Hengelo gevoegd. En het had niet veel gescheeld of ook de synagoge was voltooid verleden tijd geweest.
Restauratie
De synagoge is in 1981 – 1982 geheel in de oorspronkelijke staat teruggebracht. Van de kleine dorpssjoelen is dit een van de weinige in de regio die zijn functie als gebedshuis heeft behouden. De tegenwoordige gebruiker is de Liberaal Joodse Gemeente Twente. Eigenaar van het pand is de Stichting Synagoge Haaksbergen.
Haaksbergen wordt ook wel het Jeruzalem van Twente genoemd. Dit is ingegeven door het feit dat in het centrum binnen een paar honderd meter de gebedshuizen van drie wereldgodsdiensten staan: Christelijk (de Pancratius en Protestantse kerk), Israëlitisch (de synagoge) en Islamitisch (de moskee).
MIP-fotoserie
Het Monumenten Inventarisatie Project