Markt 9 Pancratiuskerk (1987)
De Pancratiuskerk is het gezicht van Haaksbergen. Zonder dit monumentale godshuis, met zijn 48 meter hoge toren, zou Haaksbergen zichzelf niet meer zijn. Het is ons oudste monument, dat geheel is opgetrokken uit Bentheimer zandsteen. Haaksbergen kan trots zijn op dit unieke bouwwerk! De Pancratiuskerk is sinds 1971 een Rijksmonument. De omschrijving in het monumentenregister is als volgt: “R.K. Kerk, in zijn huidige gedaante, het gevolg van de vergroting in 1887 (??, wie werkt maakt fouten), een driebeukige hallekerk, waarvan de noorder- en zuiderbeuk langs de toren zijn doorgetrokken. Van het oude werk zijn alleen overgebleven de Bentheimerstenen muren van de zuiderzijbeuk en de bogenrij tussen midden- zuiderzijbeuk.”
Bouwfasen
De huidige kerk is het product van zes grote bouwfasen. Op het grondgebied van de Hof te Haaksbergen werd tussen 950 en 1000 een eerste kerkje gesticht, dat mogelijk van hout was, hoewel hiervan bij opgravingen geen sporen zijn gevonden. Bekend is dat de huidige Plechelmuskerk in Oldenzaal een houten kerkje als voorloper had met Sylvester als patroon. Deze werd in 754 vervangen door een stenen kerk, die aan Plechelmus werd toegewijd. Het eerste stenen kerkje van Haaksbergen was een langwerpig gebouw in de vroeg-Romaanse stijl. Het was in de 12e eeuw gebouwd in twee fasen. Omstreeks 1300 werd de kerk uitgebreid. Het gaat hier qua grootte om het middenschip van de huidige kerk. In 1400 en 1520 volgden er weer uitbreidingen. Dit keer aan zuidkant van de oudste kerk. De bouwstijl was nu de Gotische stijl. De huidige zuidmuur, met de typische steunberen, dateert uit 1520. Het is opgetrokken uit prachtig geel-grijs kleurende blokken Bentheimer zandsteen. Inmiddels is dit bouwwerk dus ruim 500 jaar oud! De volgende bouwfase betrof de toren. Deze werd in 1565 gerealiseerd.
Hervorming
Door de Tachtigjarige oorlog en de reformatie kwam er voorlopig een bouwstop. De hervorming vond in Haaksbergen pas na 1600 plaats. Tussen 1633 en 1646 kwam de Pancratiuskerk uiteindelijk in protestantse handen. In 1810 (Franse tijd) kwam de kerk weer terug bij de katholieken, die lange tijd ‘ondergronds’ kerkten en vanaf 1740 de beschikking hadden over een (schuur)kerk aan de Hofbraak (hoek De Braak en Ariënsstraat).
Pas in 1888 kwam er weer een grote uitbreiding van de kerk. Hierbij werden de noordbeuk van de huidige kerk (kant gemeentehuis) en de sacristie (oostkant) gebouwd. Ook werd de kerk toen van binnen gerestaureerd en verfraaid. De architect van de kerkuitbreiding was Alfred Tepe uit Utrecht. Deze was uitgegroeid tot de belangrijkste architect van neogotische kerkgebouwen in het bisdom Utrecht. Tussen de bouw van de zuidbeuk en noordbeuk ligt een periode van ruim 350 jaar. Beide zijn opgetrokken uit Bentheimer zandsteen. Van afstand is dat verschil nauwelijks waar te nemen, maar dichterbij is kleurverschil waarneembaar. De noordkant is grijzer en de blokken aan deze zijde zijn uniformer qua maatvoering.
Toren
De toren van de kerk is 48 meter hoog en is sinds 1810 eigendom van de burgerlijke gemeente. Dit werd een jaar eerder bepaald door koning Lodewijk Napoleon. De toren kon zo een militaire functie vervullen als uitkijkpost.
Een leuk feitje is dat het hoogteverschil tussen de Haarmühle (daar waar de Buurserbeek Nederland binnenstroomt) en de top van de kerktoren (bij het haantje of hennetje) 30 meter is.
MIP-fotoserie
Het Monumenten Inventarisatie Project
Markt 9 Pancratiuskerk (1987)
De Pancratiuskerk is het gezicht van Haaksbergen. Zonder dit monumentale godshuis, met zijn 48 meter hoge toren, zou Haaksbergen zichzelf niet meer zijn. Het is ons oudste monument, dat geheel is opgetrokken uit Bentheimer zandsteen. Haaksbergen kan trots zijn op dit unieke bouwwerk! De Pancratiuskerk is sinds 1971 een Rijksmonument. De omschrijving in het monumentenregister is als volgt: “R.K. Kerk, in zijn huidige gedaante, het gevolg van de vergroting in 1887 (??, wie werkt maakt fouten), een driebeukige hallekerk, waarvan de noorder- en zuiderbeuk langs de toren zijn doorgetrokken. Van het oude werk zijn alleen overgebleven de Bentheimerstenen muren van de zuiderzijbeuk en de bogenrij tussen midden- zuiderzijbeuk.”
Bouwfasen
De huidige kerk is het product van zes grote bouwfasen. Op het grondgebied van de Hof te Haaksbergen werd tussen 950 en 1000 een eerste kerkje gesticht, dat mogelijk van hout was, hoewel hiervan bij opgravingen geen sporen zijn gevonden. Bekend is dat de huidige Plechelmuskerk in Oldenzaal een houten kerkje als voorloper had met Sylvester als patroon. Deze werd in 754 vervangen door een stenen kerk, die aan Plechelmus werd toegewijd. Het eerste stenen kerkje van Haaksbergen was een langwerpig gebouw in de vroeg-Romaanse stijl. Het was in de 12e eeuw gebouwd in twee fasen. Omstreeks 1300 werd de kerk uitgebreid. Het gaat hier qua grootte om het middenschip van de huidige kerk. In 1400 en 1520 volgden er weer uitbreidingen. Dit keer aan zuidkant van de oudste kerk. De bouwstijl was nu de Gotische stijl. De huidige zuidmuur, met de typische steunberen, dateert uit 1520. Het is opgetrokken uit prachtig geel-grijs kleurende blokken Bentheimer zandsteen. Inmiddels is dit bouwwerk dus ruim 500 jaar oud! De volgende bouwfase betrof de toren. Deze werd in 1565 gerealiseerd.
Hervorming
Door de Tachtigjarige oorlog en de reformatie kwam er voorlopig een bouwstop. De hervorming vond in Haaksbergen pas na 1600 plaats. Tussen 1633 en 1646 kwam de Pancratiuskerk uiteindelijk in protestantse handen. In 1810 (Franse tijd) kwam de kerk weer terug bij de katholieken, die lange tijd ‘ondergronds’ kerkten en vanaf 1740 de beschikking hadden over een (schuur)kerk aan de Hofbraak (hoek De Braak en Ariënsstraat).
Pas in 1888 kwam er weer een grote uitbreiding van de kerk. Hierbij werden de noordbeuk van de huidige kerk (kant gemeentehuis) en de sacristie (oostkant) gebouwd. Ook werd de kerk toen van binnen gerestaureerd en verfraaid. De architect van de kerkuitbreiding was Alfred Tepe uit Utrecht. Deze was uitgegroeid tot de belangrijkste architect van neogotische kerkgebouwen in het bisdom Utrecht. Tussen de bouw van de zuidbeuk en noordbeuk ligt een periode van ruim 350 jaar. Beide zijn opgetrokken uit Bentheimer zandsteen. Van afstand is dat verschil nauwelijks waar te nemen, maar dichterbij is kleurverschil waarneembaar. De noordkant is grijzer en de blokken aan deze zijde zijn uniformer qua maatvoering.
Toren
De toren van de kerk is 48 meter hoog en is sinds 1810 eigendom van de burgerlijke gemeente. Dit werd een jaar eerder bepaald door koning Lodewijk Napoleon. De toren kon zo een militaire functie vervullen als uitkijkpost.
Een leuk feitje is dat het hoogteverschil tussen de Haarmühle (daar waar de Buurserbeek Nederland binnenstroomt) en de top van de kerktoren (bij het haantje of hennetje) 30 meter is.
MIP-fotoserie
Het Monumenten Inventarisatie Project