Foto van de week 16-22 augustus 2021

ANSICHTEN afl. 142 Hotel-Café-Restaurant H.G. Ordelmans Haaksbergen

In de Veldmaat begon Huttenbats-Herman een café. 
Het stond vlak aan de weg naar Enschede

Herman Ordelmans van de Panne zette het kroegje voort.
Het werd café De Panne met hotel/pension een fijn oord.

Na Pannen Herman had je Van der Kuil en Kukken. 
Daarna zou het met pannenkoeken van 5 gulden wel lukken.

Toen kwam Joep van Ekelen uit Mokum als nieuwe kastelein.
Het café heette nu Onder de Panne, daar moest je zijn.

Onder de Panne werd verbouwd tot bordeel.
Bij Vips werd je goed verzorgd en weet ik veel. 

Het slotakkoord zorgde voor veel hitte; een hoop kabaal
De rode haan zag kans te kraaien; het was einde verhaal

Als de zaak aan de Enschedesestraat 160, op de hoek met de Oude Kampweg, nog bestaan had was het nu één van de oudste kroegen van Haaksbergen geweest. Toch ligt de oorsprong van het café als bedrijf niet op deze locatie, maar een deur verder. De voorgeschiedenis kent dus een gescheiden verhaal.

Voorgeschiedenis
Het gebied ten noordoosten van De Veldmaat, grofweg gelegen tussen de spoorlijn en de Oude Enschedeseweg bestond begin 19e eeuw grotendeels uit heide en veen dat eigendom was van de marke Haaksbergen & Honesch. De gerechtigden waren zowel de eigenaren van de oude boerenerven in de buurschap Honesch als een groot aantal inwoners uit het dorp Haaksbergen. Toen er aanzetten werden gegeven om de gemeenschappelijke markegronden te verdelen werden er in 1848 eerst twee marken gevormd: Haaksbergen en Honesch. De marke Haaksbergen met inwoners van het dorp als gerechtigden kreeg het gebied ten noordoosten van De Veldmaat. Het verdelingsplan van ‘Haaksbergen’ werd vervolgens al in 1848 goedgekeurd. De grond waar later café De Panne stond maakte deel uit van een blok van 17,5 ha heidegrond. Bij de markedeling kreeg de Haaksbergse winkelier Salomon Simon de Jong hiervan een kleine hectare toebedeeld. Dit perceel lag aan de huidige Oude Kampweg, tussen Enschedesetraat en Kwekerijweg. Voorlopig bleef het heide, want het perceel was nauwelijks bereikbaar. In 1856 werd de Enschedesestraat als ‘de grindweg naar Enschede’ opengesteld. Vanaf dat moment ontstond er geleidelijk aan bebouwing langs deze verkeersweg en werd het voor bedrijvigheid als horeca een strategische plek. Zo verhuisde het (Oude) Haasje van de Oude Enschedeseweg naar de nieuwe weg. Omstreeks 1860 begon de Jong zijn heideveld te ontginnen tot bouwland. Toen hij het perceel in 1886 van de hand deed was hij hiermee nog niet gereed en was 1/3 van zijn perceel geschikt voor akkerbouw.

Huttenbats
De nieuwe eigenaar werd Albertus (Bats) Nijhof alias Huttenbats (1841-1913). Bats was in Buurse op de Riethutte (Meijersgaardenweg) geboren en trok als jonge kerel voor werk naar de gemeente Lonneker. In de buurschap Rutbeek was hij als dienstknecht werkzaam bij een aantal grote boeren. In 1870 huwde hij met Willemina Wermers (1844-1915). Er werden vervolgens vijf kinderen geboren. Direct na de aankoop van zijn grond aan de Enschedesestraat in Haaksbergen stichtte hij hierop een huis, dat met de voorkant naar Haaksbergen was gericht. In oktober 1886 verhuisde het gezin Nijhof van de Rutbeek naar het nieuw gebouwde huis. Ook de ontginning van de heide zette Bats voort. In 1909 ging het eigendom van Hutten-Bats over naar zijn jongste zoon Herman Nijhof (1885-1969) alias Huttenbats-Herman. Deze was in datzelfde jaar gehuwd met Christina Jansen uit Neede. Nadat hun oudste kinderen waren geboren leefden er de eerste jaren drie generaties onder één dak. Herman was landbouwer, grondwerker en later ook veehandelaar van beroep. Hij ging voortvarend te werk. Kort na het huwelijk begon hij met de bouw van een schuur op het huisperceel en de laatste stukjes heide toverde hij met veel zweet om in bouw- en weiland.

Visschers Derk
In 1923 kregen de Nijhofs buren aan de kant van de Enschedestraat. De aanliggende percelen ‘bosch, weiland en dennenbos’ waren voorheen eigendom van Hendrik Leppink, bedrijfsleider in de textielfabriek van Jordaan. Deze verkocht zijn percelen aan de verlofhouder Gerrit Derk Naaldenberg (1859-1946) alias Visschers Derk. Derk was geboren in Neede en sinds 1886 gehuwd met Willemina te Waarlo uit Vorden. Naaldenberg was aanvankelijk landbouwer geweest op de bouwplaats De Visscher onder Lochuizen. Daarna was hij onder Willem Hendrik Jordaan zetboer op Het Hagen in Langelo. In 1892 verhuisde hij naar boerderij de Demmer (nu Weegerink bouwmaterialen) en na een grondruiling werd hij eigenaar van een stuk grond aan de Spoorstraat in Haaksbergen. Hier stichtte hij in 1903 het Stationscafé Naaldenberg, dat stond op de plek waar nu de Lansinkstraat op de Frankenhuisrotonde aansluit, dus tussen hotel Kamp en de fabriek van Frankenhuis. Dit pand verkocht hij in 1922 aan de meubelmaker Velthuis, waarna hij met de opbrengst de grond aan de Enschedesestraat kocht. Hier stichtte hij in 1923 de boerderij Enschedesestraat 162. De boerderij was van het dwarshuistype, waarvan een gedeelte van de woning werd ingericht als café. Derk noemde zich verlofhouder, koffiehuishouder en tapper. Lang hield hij het café hier niet draaiende. Mogelijk speelde het overlijden van zijn vrouw in 1926 hierbij een rol. Begin 1929 verkocht hij het boerderijcafé met 3,34 ha grond aan de landbouwer Frederik Klein Poelhuis, die hier wel het landbouwbedrijf voortzette, maar niet het café. Frederik werd later opgevolgd door zijn oudste dochter Hanna Klein Poelhuis (1918-2015) alias Hanna van Poelhoes, die huwde met Hendrik Jan ter Horst. Het voormalige café werd uiteindelijk in 2013 gesloopt in verband met de aansluiting van de Noordsingel op de Enschedesestraat.
Naaldenberg was in 1929 verhuisd naar de Blankenburgerstraat 31, waar hij nogmaals startte met een café, maar ook deze zaak werd na tien jaar weer verkocht.

1929 Café Nijhof van Huttenbats-Herman
De overlevering zegt dat Huttenbats-Herman zijn kansen rook toen zijn buurman Visschers Derk uit de Veldmaat vertrok. Nijhof zou de vergunning van Naaldenberg hebben overgenomen, waarna hij in zijn woning rond 1929 een café begon. Het gezin Nijhof telde zeven kinderen, die tussen 1909 en 1930 waren geboren. Bij de geboorte van zijn jongste kind werd Herman voor het eerst caféhouder genoemd. Hij had enkele, voor die tijd, flinke investeringen gedaan. De oude woning, die zijn vader ooit bouwde, werd herbouwd. De voorkant was nu gericht op de Enschedesestraat. In 1931 kreeg Nijhof, adres E 240, vergunning voor de bouw van een bergplaats met stalling. Helaas was het café van Nijhof geen lang leven gegund. In februari 1934, we zitten dan in de crisisjaren, ging de caféhouder en veehandelaar H. Nijhof failliet. Kort hierop werd zijn onroerend goed door notaris Berendsen in Hotel H.W. Eijsink geveild. Uit een krantenartikel hierover blijkt dat Nijhof naast een café ook een winkel had. Zijn huisperceel van bijna 1 ha groot viel na de veiling in drie stukken uiteen. Het weiland werd gekocht door buurman Frederik Klein Poelhuis. De schuur werd het eigendom van Jan Hendrik ter Beeke (Voskamp, Molenweg). Deze verbouwde de schuur tot woning die hij verhuurde. Later werd deze woning, Oude Kampweg 3, eigendom van zijn kleinzoon Herman ter Beeke (1929-1996), die hier vele jaren woonde met zijn vrouw Käthe ter Beeke-Menkehorst (1929-2011). Het winkelhuis met café werd verkocht aan Hermanus Gerhardus (Herman) Ordelmans alias ‘Pannen-Herman’.

1934 Café-pension H.G. Ordelmans alias De Panne
In 1934 startte Herman Ordelmans (1905-1967) het café-pension H.G. Ordelmans in het voormalige pand van Nijhof. In de volksmond werd het ‘café De Panne’ genoemd, naar de bijnaam van deze tak van de familie Ordelmans. Herman was in Langelo geboren, maar groeide aan de Geukerdijk in De Veldmaat op. In juni 1935 huwde hij met Jansje Bernarda (Hanna) Dijkhuis (1907-1947) van de boerderij Huttert uit de Boerenmaat. Het huwelijk zou kinderloos blijven. Na het jonge overlijden van Hanna in 1947 hertrouwde Herman met Berendina Christina (Dine) ter Horst (1909-1978) uit Hengelo. Dine was onderwijzeres op de Honeschschool (vermoedelijk de H. Hartschool aan de Molenveldweg). Ook dit huwelijk zou kinderloos blijven. Herman had aan de Oude Kampweg 3 zijn broer Gerhard Ordelmans (1910-1985) als buurman gekregen. Deze huurde de tot woning verbouwde schuur van de familie Ter Beeke en woonde hier met zijn vrouw Christien Oude Tanke en hun vier kinderen.
Herman en Dine begonnen in 1949 met een pension. In de zomer van dat jaar werd de zaak van Herman ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder de handelsnaam: H.G. Ordelmans. Het soort bedrijf was een logement- en cafébedrijf met verlof A. Een jaar later werd het café aan de achterkant in de lengte uitgebreid (kant woning Oude Kampweg 3). Er werd geïnvesteerd in een feest- en vergaderzaaltje. De nieuwbouw kreeg geen verdieping, maar een zogenaamd ‘plat dak’. Maar na enkele jaren was ook dit plat dak passé. Op 13 maart 1958 kreeg café- en hotelhouder H.G. Ordelmans een vergunning “voor het bouwen van een verdieping op de achtergelegen conversatiezaal van pension Ordelmans”. Herman en Dine besloten in het voorjaar van 1967 te stoppen met de zaak en zagen in Theo van der Kuil een geschikte opvolger. De overgang vond plaats op 1 mei 1967. Enkele maanden later is Herman Ordelmans op 62-jarige leeftijd in Enschede overleden. Zijn vrouw Dine vertrok toen naar een nieuw gebouwde woning aan de Kievitstraat. Voor het café brak een nieuw en dynamisch tijdperk aan.

1967 Café H.G. Ordelmans onder Theo Van der Kuil
Sinds 1 mei 1967 was Theodorus Johannes (Theo) van der Kuil de nieuwe eigenaar van Café-pension H.G. Ordelmans. Theo is geboren aan de Hengelosestraat in De Veldmaat en een zoon van Hendrik en Hanna van der Kuil-Hollink. Hij zette de zaak voort als hotel-café-restaurantbedrijf, maar het was niet van lange duur. Exact na twee jaar werd het bedrijf overgedaan aan Johannes Greidanus uit Amsterdam.

1969 Café De Panne van Greidanus
De onderneming werd met ingang van 1 mei 1969 voortgezet door J. Greidanus (geb. Amsterdam 1926). Onder Greidanus kreeg de horecazaak de officiële naam Café- restaurant-pension “De Panne”. Greidanus had er binnen een jaar al genoeg van en droeg de zaak op 1 november 1969 over aan de volgende in de rij van (toekomstige) eigenaren.

1969 Café De Panne onder Karel Kukken
In november 1969 was Karel Jan (Karel) Kukken uit Hengelo de nieuwe eigenaar van ‘De Panne’. Karel Kukken (1942-1998) was gehuwd met Truus Breukers (1938-1994) uit Haaksbergen. De Kukkens runden de zaak in Haaksbergen bijna acht jaar.

1977 Tijdperk Van der Vinne op de Panne
Met ingang van 2 mei 1977 werd Café De Panne als hotel, café en pension voortgezet door Hendrik van der Vinne uit Sleen. Ook het tijdperk Van der Vinne is van korte duur. Na amper twee jaar verkast hij naar Emmen.

1979 Café De Panne onder de familie Berendsen
Vanaf 1 april 1979 was café De Panne in handen van Arnoldus Cornelis Berendsen uit Enschede. Berendsen runde het café een lustrum.

1984 Pannenkoeken onder Van der Klei
In 1984 begonnen de Groningers Jan van der Klei en zijn vrouw als nieuwe eigenaren/ beheerders van Café De Panne aan hun horeca-avontuur in Haaksbergen. Zij hebben de zaak als café-pension met zeven kamers voortgezet en begonnen met de verkoop van “div. pannekoeken 5 gulden”, dat met een groot bord aan de weg kenbaar werd gemaakt. De familie van der Klei bleef vier jaar in Haaksbergen. In de Haaksberger Koerier lieten zij in het najaar van 1988 weten: “Jammer, het is niet echt van de grond gekomen. Aangezien we geen verwarming op de kamers hebben zijn we eigenlijk alleen de zomermaanden geopend geweest. Bovendien kregen we nauwelijks verwijzingen via de VVV. Het was gewoon niet meer te doen met zo weinig pensiongasten. De eerste jaren liep het pension naar wens, maar gaandeweg werd de belangstelling minder. We nemen met weemoed afscheid van Haaksbergen”. Van der Klei liet nog weten “dat zij van huis uit niet echt van die café-mensen zijn. Vandaar dat we besloten hebben het pand van de hand te doen”. De familie Van der Klei ging terug naar Groningen. Het pand was najaar 1988 verkocht aan Joep van Ekelen uit Amsterdam.

1988 Onder de Panne bij Joep van Ekelen
Eind 1988 kreeg café De Panne de nieuwe naam “Onder de Panne”. Het pension/hotel-gedeelte verdween. Het was voortaan alleen café-restaurant. De nieuwe eigenaar, de Amsterdammer Joep van Ekelen, kwam uit de snacks-wereld en bracht zijn ouders mee naar Haaksbergen, zodat hij niet meteen om personeel verlegen zat. Van Ekelen was vol goede moed en wilde van De Panne een buitengewoon gerieflijk Onder de Panne maken. Hij voerde het biermerk Grolsch (de vorige eigenaar tapte Gulpener bier) weer in. Als toenmalige ‘noaber’ kan ik me herinneren dat hij de loop er redelijk in kreeg. Op zomerse avonden galmde de muziek van Corrie Konings (zonder de Rekels) met “Mooi was die tijd” over de straat. De meest dynamische periode moest toen nog komen.

1994 Onder de Panne wordt nachtclub
Jarenlang was café De Panne, later Onder de Panne, een etablissement waar iedereen gewoon een biertje kon drinken. In november 1994 werd bekendgemaakt dat de horecazaak was verkocht aan B. Holtkamp, van de gelijknamige automatenhandel uit Enschede. De nieuwe exploitant/huurder was Jan de Mönnink, tevens bedrijfsleider van nachtclub De Carrousel in Enschede. Deze liet weten dat “het eens zo vredige cafeetje” een nachtclub/bordeel zou worden.

1994 bordeel VIP’S
In vier weken tijd kreeg het voormalige café De Panne een totaal nieuw aangezicht. Op 15 december 1994 was de druk bezocht openingsreceptie. De krant kopte een dag later: “Buurt is vol bewondering en geniet bij opening horeca bordeel van ‘Vip-behandeling’”. De mensen waren vol lof over de facelift die het pand had ondergaan. Bedrijfsleider Jan de Mönnink gaf de journalist van de krant een uitgebreide rondleiding door het pand, dat boven acht kamers telde. De buurt had qua geluid geen overlast, maar ’s avonds was de zaak een nogal opvallende verschijning, veroorzaakt door de buitenverlichting, bestaande uit knipperende neon-reclame in de vorm van letters en sterren. De buurt had fantastische ‘kerstverlichting’, niet wetende dat het bij één keer zou blijven…

1995 Club VIP’S in de as
Op 28 april 1995 sloeg het noodlot toe. Een felle uitslaande brand legde een groot deel van de nachtclub in de as. In de vroege vrijdagmorgen kwam er een brandmelding binnen. De brandweer was snel ter plekke, maar kon alleen het achterste deel van het pand sparen. Ook de auto van exploitant De Mönnink was die nacht in Enschede in brand gestoken. Later wees onderzoek uit dat de nachtclub VIP’S was aangestoken. Meteen na de brand werd alom gesuggereerd dat de Twentse sexwereld verwikkeld was in een ware machtsstrijd na het overlijden in maart 1995 van de ongekroonde sexbaas Willy Haasewinkel. De suggesties konden overigens nooit hard worden gemaakt en ook is men nooit op het spoor van de brandstichter gekomen.

1998 Herbouw VIP’S en slotakkoord
Drie jaar lang keek de buurt tegen een uitgebrand horecapand aan. Begin 1998 werd meegedeeld dat wat er restte van de voormalige seksclub VIP’S weer zou worden opgeknapt. De welstandcommissie had zich kort hiervoor uitgesproken: “bouwval ontsierend element in het landschap”. Onduidelijk bleef wat er uiteindelijk met het pand zou gebeuren. Er waren ook plannen voorbij gekomen voor woningbouw. Het pand was inmiddels verkocht aan Haverkamp Onderhoud uit Enschede en deze begon in het voorjaar van 1998 voortvarend met de verbouwing van het pand, dat in de vergunning werd omschreven als “herbouw van een pand na brand”. Het gaf hoop voor de toekomst, maar ook deze was van korte duur. Toen Haverkamp net de laatste hand aan de verbouwing legde was het opnieuw raak. In de nacht van 1 op 2 juni 1998, direct na het Pinksterweekend, werd het pand van VIP’S opnieuw en dit keer geheel door brand verwoest. Wederom was het een brandstichting en voor zover bekend heeft men ook deze daad nooit kunnen oplossen.

2001 bouw huidige woning
Het duurde weer enkele jaren voordat er iets met de bouwval, die overbleef na de tweede brand, ging gebeuren. Uiteindelijk leidde deze brand tot het slotkakkoord van het pand dat ooit gebouwd was als café voor Huttenbats-Herman en later de naam ‘De Panne’ kreeg. In juni 2001 werd vergunning verleend voor de bouw van de huidige woning, waarna de resten van het voormalige horecapand, dat zo’n roerige geschiedenis had gekend, definitief werden gesloopt. Daarna keerde de rust in dit deel van de Veldmaat terug.

Bronnen:
-Kadastrale Leggers; - Archief Kamer van Koophandel; -Bouwarchief gemeente; -oral history buurtbewoners; - diverse krantenberichten.

Foto afkomstig van de Facebookpagina Oud-Haaksbergen: https://www.facebook.com/groups/171140093245568, geüpload met commentaar door Eric Ooink van de Historische Kring Haaksbergen