Foto van de week 15-21 maart 2021
- lettergrootte lettergrootte verkleinen Lettergrootte verkleinen
ANSICHTEN afl. 121 Erve Brummelhoes Hengevelde
Exterieur Saksische Boerderij
Deze kaart met opschrift ‘Exterieur Saksische Boerderij Erve Brummelhoes” Hengevelde’ is in 1971 uitgegeven door het modehuis Klein Breteler te Hengevelde. Het gaat hier om het bekende ‘lös hoes’, boerderij Groot Brummelhuis, buurschap Boekelo, gemeente Haaksbergen. Het pand is een rijksmonument dat te vinden is aan de Brummelhuizerbrink, in het noordwesten van onze gemeente. De boerderij is, vanaf een voor wandelaars opengesteld pad, van afstand te bewonderen. Het erf ligt vlakbij het dorp Hengevelde. Kerkelijk vielen de bewoners ook onder deze parochie, ook wel Wegdam genoemd. Dit is de reden dat de boerderij in Hengevelde bekender is dan in Haaksbergen. De meeste van de vele ansichtkaarten die er van de boerderij zijn, zijn uitgegeven door ondernemers uit dit kerkdorp.
Exterieur Saksische Boerderij
Deze kaart met opschrift ‘Exterieur Saksische Boerderij Erve Brummelhoes” Hengevelde’ is in 1971 uitgegeven door het modehuis Klein Breteler te Hengevelde. Het gaat hier om het bekende ‘lös hoes’, boerderij Groot Brummelhuis, buurschap Boekelo, gemeente Haaksbergen. Het pand is een rijksmonument dat te vinden is aan de Brummelhuizerbrink, in het noordwesten van onze gemeente. De boerderij is, vanaf een voor wandelaars opengesteld pad, van afstand te bewonderen. Het erf ligt vlakbij het dorp Hengevelde. Kerkelijk vielen de bewoners ook onder deze parochie, ook wel Wegdam genoemd. Dit is de reden dat de boerderij in Hengevelde bekender is dan in Haaksbergen. De meeste van de vele ansichtkaarten die er van de boerderij zijn, zijn uitgegeven door ondernemers uit dit kerkdorp.
Groot Brummelhuis
Boerderij Groot Brummelhuis is één van de laatste grote vertegenwoordigers van een zogenaamd ‘lös hoes’ op Twentse grond. Daarin is geen afscheiding tussen het woon- en bedrijfsgedeelte. Mens en vee leven samen in één grote ruimte. Uniek is dat de boerderij op de authentieke plek staat. Het erve komt in 1398 voor het eerst in de bronnen voor. Vervolgens wordt het genoemd in het schattingsregister van de bisschop van Utrecht van 1475 als Groot Brummelhuis. De boerderij is één van de oudste erven in de Haaksbergse buurschap Boekelo en was een gewaard erf. De eigenaar had hiermee stemrecht in de marke (Boekelo), die met name het beheer van de gezamenlijke (woeste) gronden regelde.
Brummelhuis was tot in de 17e eeuw een leengoed en kende in de voorgaande eeuwen verschillende leenheren, zoals de bisschop van Utrecht. De leenheren gaven het vervolgens in leen aan hun leenmannen, waaronder de familie Van Beckum. De bewoners van de boerderij waren al die tijd pachter van de leenman.
Zoals gebruikelijk in Oost-Nederland werden de bewoners voor de invoering van de Burgerlijke Stand in 1811, naar het erf vernoemd. De oudst bekende bewoner is Herman ten Brummelhuis, die er in het begin van de 17e eeuw boerde. Kort na 1800 is de familie Schrever (Screever) pachter geworden. Sinds 1809 zijn de bewoners van de boerderij eigenaar. Door huwelijk werd Gradus Fluttert uit Hengevelde in 1855 landbouwer op Groot Brummelhuis. De huidige bewoners van het erf vormen de 4e en 5e generatie Fluttert op Groot Brummelhuis.
Groot of Klein Brummelhuis
In Haaksbergen en omgeving komen de familienamen Brummelhuis en Ten Brummelhuis veel voor. Aanvankelijk dacht ik dat al deze Brummelhuizen en Ten Brummelhuizen familie van elkaar zouden zijn, maar dat blijkt niet zo te zijn, tenminste niet via de mannelijke lijn. Wel hebben al deze naamdragers (Ten) Brummelhuis met elkaar gemeen dat ze hun familienaam te danken hebben aan voorouders die op en rond de Brummelhuizerbrink hebben geleefd. Geen van deze naamdragers hebben hun naam echter te danken aan het erve Groot Brummelhuis. De tak Brummelhuis op Groot Brummelhuis stierf eind 18e eeuw in mannelijke lijn uit. Zelf ben ik een nazaat in vrouwelijke lijn. Mijn voormoeder Hermina Brummelhuis werd omstreeks 1716 op Groot Brummelhuis geboren uit het tweede huwelijk van Luiken of Lucas (ten) Brummelhuis met Jurriën (Jurriaantje) Overbeek of Averbeeke (van erve de Hemer). Hermina huwde in 1735 met Herman ter Braak van het erve Broak in Brammelo.
Afstammelingen Klein Brummelhuis
Alle huidige (ten) Brummelhuizen in Haaksbergen hebben hun familienaam te danken aan het erve Klein Brummelhuis of delen hiervan. Klein Brummelhuis werd al in de Middeleeuwen afgesplitst van het oude Brummelhuis, hierna Groot Brummelhuis geheten. In 1475 is er al sprake van ‘Bromelhuzen’, waaruit blijkt dat er toen al twee erven waren. In het oud-archief van de stad Goor bevindt zich een fundatiebrief van de St. Antoniusvicarie te Goor, gedateerd 13 december 1398. Hierin werd vastgelegd dat de vicarie onder andere uit de goederen van ‘Lutticken Bromelhuys’ in het kerspel Haaksbergen jaarlijks een mud rogge zou krijgen. Het gaat hier dus om het erve Klein (Luttike) Brummelhuis, dat destijds eigendom was van de bewoners. Voor 1600 kwam het erf in het bezit van de familie Van Eibergen. Na 1656 raakte Klein Brummelhuis versnipperd en ontstonden rond de Brummelhuizerbrink boerderijtjes met de volgende namen: de Gäöker, Lucasplaats, Kamershuis, Schoenmaker, de Maaije, Hemen of Tönnis, de Weaver/Wever en de Giesberij of de Blömer/Bleumer. De laatste kwam door de grenswijziging van 1818 respectievelijk 1837 in Ambt Delden te liggen (Dorreweg) en is het enige erf waar nog altijd een familie Brummelhuis woont.
Het eigenlijke Klein Brummelhuis is hoogstwaarschijnlijk de boerderij de Gäöker, waar nu de familie Ottenschot woont. De Lucasplaats, Kamershuis, de Maaije en Hemen of Tönnes zijn inmiddels verdwenen. Op de Schoenmaker woont tegenwoordig de familie Brouwers (& Hofstede en Tijink) en op de Weaver de familie Hag.
In Haaksbergen en omgeving komen de familienamen Brummelhuis en Ten Brummelhuis veel voor. Aanvankelijk dacht ik dat al deze Brummelhuizen en Ten Brummelhuizen familie van elkaar zouden zijn, maar dat blijkt niet zo te zijn, tenminste niet via de mannelijke lijn. Wel hebben al deze naamdragers (Ten) Brummelhuis met elkaar gemeen dat ze hun familienaam te danken hebben aan voorouders die op en rond de Brummelhuizerbrink hebben geleefd. Geen van deze naamdragers hebben hun naam echter te danken aan het erve Groot Brummelhuis. De tak Brummelhuis op Groot Brummelhuis stierf eind 18e eeuw in mannelijke lijn uit. Zelf ben ik een nazaat in vrouwelijke lijn. Mijn voormoeder Hermina Brummelhuis werd omstreeks 1716 op Groot Brummelhuis geboren uit het tweede huwelijk van Luiken of Lucas (ten) Brummelhuis met Jurriën (Jurriaantje) Overbeek of Averbeeke (van erve de Hemer). Hermina huwde in 1735 met Herman ter Braak van het erve Broak in Brammelo.
Afstammelingen Klein Brummelhuis
Alle huidige (ten) Brummelhuizen in Haaksbergen hebben hun familienaam te danken aan het erve Klein Brummelhuis of delen hiervan. Klein Brummelhuis werd al in de Middeleeuwen afgesplitst van het oude Brummelhuis, hierna Groot Brummelhuis geheten. In 1475 is er al sprake van ‘Bromelhuzen’, waaruit blijkt dat er toen al twee erven waren. In het oud-archief van de stad Goor bevindt zich een fundatiebrief van de St. Antoniusvicarie te Goor, gedateerd 13 december 1398. Hierin werd vastgelegd dat de vicarie onder andere uit de goederen van ‘Lutticken Bromelhuys’ in het kerspel Haaksbergen jaarlijks een mud rogge zou krijgen. Het gaat hier dus om het erve Klein (Luttike) Brummelhuis, dat destijds eigendom was van de bewoners. Voor 1600 kwam het erf in het bezit van de familie Van Eibergen. Na 1656 raakte Klein Brummelhuis versnipperd en ontstonden rond de Brummelhuizerbrink boerderijtjes met de volgende namen: de Gäöker, Lucasplaats, Kamershuis, Schoenmaker, de Maaije, Hemen of Tönnis, de Weaver/Wever en de Giesberij of de Blömer/Bleumer. De laatste kwam door de grenswijziging van 1818 respectievelijk 1837 in Ambt Delden te liggen (Dorreweg) en is het enige erf waar nog altijd een familie Brummelhuis woont.
Het eigenlijke Klein Brummelhuis is hoogstwaarschijnlijk de boerderij de Gäöker, waar nu de familie Ottenschot woont. De Lucasplaats, Kamershuis, de Maaije en Hemen of Tönnes zijn inmiddels verdwenen. Op de Schoenmaker woont tegenwoordig de familie Brouwers (& Hofstede en Tijink) en op de Weaver de familie Hag.
De diverse families (ten) Brummelhuis
Uit het Nederlands Repertorium van familienamen, dat gebaseerd is op de volkstellng van 1947 blijkt dat er in Nederland op dat moment 269 naamdragers Brummelhuis voorkomen. In Overijssel wonen er 240, waarvan 71 in Haaksbergen, 55 in Stad en Ambt Delden samen en 35 in Hengelo (O). Ten Brummelhuis komt in Overijssel 46 keer voor en de variant Brummelhaus 22 keer.
In Haaksbergen en Ambt Delden hebben de meeste (Ten) Brummelhuizen een bijnaam, waardoor ze te onderscheiden zijn. Deze bijnamen hebben deze takken te danken aan de boerderijen waarop hun voorvader ooit boerde. Hieronder worden deze takken opgesomd en gegroepeerd per afstamming.
-De Bleumer, Kinkeler, Kinkel-Berend en Kerkemeijer
In 1740 huwde Luiken Swerink alias Bultluiken met erfdochter Geertrui Rouwenhorst op een deel Klein Brummelhuis, dat de Lucasplaats werd genoemd. Zijn kleinzoon Lucas Brummelhuis was aanvankelijk landbouwer op ‘de Bloemenkamp’ in Hengevelde (Gorsveldweg), waardoor Lucas de bijnaam ‘de Blömer of Bleumer’ kreeg. Deze naam nam hij na een verhuizing mee naar zijn ouderlijk erf. Lucas was ook koopman en ‘boerde’ goed. Zo kocht hij in 1827 het erve Kinkeler (Bretelerveldweg). Zijn zoon Jannes werd landbouwer op de Giesberij, dat naar hem later de Bleumer werd genoemd. Nazaten zijn de Brummelhuizen die op dit erf wonen en de familie Brummelhuis van de vroegere zuivelfabriek in Hengevelde. Lucas zoon Welmer werd landbouwer op het erve Kinkeler, waar zijn nazaten nog altijd een agrarisch bedrijf runnen. Ook de slagersfamilie Brummelhuis is van deze tak. Lucas jongste zoon Berend Brummelhuis werd landbouwer op een boerderij aan de Diepenheimseweg in Brammelo dat naar hem ‘Kinkeler-Berend’ (Kinkel-Berend) werd genoemd. De oudste zoon van deze ‘Kinkel-Berend’, Jans Brummelhuis (1879-1955), werd pachter op het erve Kerkemeijer in Langelo (nu bedrijventerrein ’t Vark) en stichtte hiermee de tak Kerkemeijer.
Een zijtak van ‘Kinkeler’ is de familie Brummelhuis met de bijnaam ‘Bosch’. Toon Brummelhuis (1909-1985), geboren op erve Kinkeler, kwam als familiekind bij zijn kinderloze oom en tante Jaan Bosch en Dieke Brummelhuis op het erve Bosch aan de Wissinkbrinkweg. Toon werd vanuit Hengevelde ‘Kinkel-Toon’ genoemd en in Haaksbergen ‘Bosch-Toon’ en onder die naam heb ik hem als kind gekend. (Dat hij Brummelhuis heette daar kwam je pas veel later achter...)
-Snakenborg & Boswinkel
De takken Snakenborg en Boswinkel stammen af van Jannes Hagman, die in 1727 huwde met de erfdochter op ‘de Schoenmaker’. Hun kinderen heten Brummelhuis. Nazaat Gerhardus Brummelhuis werd in 19e eeuw boer op het erve (Groot) Snakenborg in Boekelo (Nieuwe Dijk) en diens zoon Jans Brummelhuis werd in 1868 landbouwer op het erve Boswinkel in Kerspel Goor.
-Slotroolf
In Hengevelde is er ook een familie Brummelhuis met de bijnaam ‘Slotroolf’. Zij stammen af van Hendrik Rouwenhorst, die in 1711 met Grietje Hannink huwde en op een deel Klein Brummelhuis boerde, dat later de Lucasplaats genoemd werd. Hiermee zijn de Brummelhuizen van Slotroolf en die van de Bleumer/Kinkeler en Kerkemeijer via vrouwelijke lijn wel (verre) familie van elkaar. Hendriks achterkleinzoon Roelof (Roolf) Brummelhuis werd rond 1825 pachter op het erve Slot (het stamerf van mijn moeder) aan de Slotsweg in Hengevelde, vandaar de naam ‘Slotroolf’.
-Ten Brummelhuis
In 1744 huwt Berend Mensink uit Driene onder Enschede met Jenneken Brummelhuis van een deel Klein Brummelhuis. Zij gaan wonen op een nieuwe afsplitsing in de achter de Brummelhuizerbrink gelegen Leemkuil (de Leemkoele), dat de naam Annies kreeg. Dit erfje kwam later in de gemeente Ambt Delden te liggen (nu fam. Morssinkhof, Bentelerhaarweg). Berends zoon Nikus Mensink huwde in 1780 met Janna Brummelhuis van de Lucasplaats. Hoewel Nikus en Janna op het Slag bij het erve Kamphuis in Diepenheim woonden gingen hun kinderen als Ten Brummelhuis door het leven. Hun kleinzoon werd landbouwer op ‘het Meenhuis’ te Deldeneresch (Meenhuisweg, bij de Servo).
Eén van zijn nazaten was provinciaal wegwerker en vestigde zich in Sint Isidorushoeve. De Ten Brummelhuizen zijn dus via vrouwelijke lijn wel verwant aan de takken Slotroolf en Bleumer/ Kinkeler/ Kerkemeijer.
Uit het Nederlands Repertorium van familienamen, dat gebaseerd is op de volkstellng van 1947 blijkt dat er in Nederland op dat moment 269 naamdragers Brummelhuis voorkomen. In Overijssel wonen er 240, waarvan 71 in Haaksbergen, 55 in Stad en Ambt Delden samen en 35 in Hengelo (O). Ten Brummelhuis komt in Overijssel 46 keer voor en de variant Brummelhaus 22 keer.
In Haaksbergen en Ambt Delden hebben de meeste (Ten) Brummelhuizen een bijnaam, waardoor ze te onderscheiden zijn. Deze bijnamen hebben deze takken te danken aan de boerderijen waarop hun voorvader ooit boerde. Hieronder worden deze takken opgesomd en gegroepeerd per afstamming.
-De Bleumer, Kinkeler, Kinkel-Berend en Kerkemeijer
In 1740 huwde Luiken Swerink alias Bultluiken met erfdochter Geertrui Rouwenhorst op een deel Klein Brummelhuis, dat de Lucasplaats werd genoemd. Zijn kleinzoon Lucas Brummelhuis was aanvankelijk landbouwer op ‘de Bloemenkamp’ in Hengevelde (Gorsveldweg), waardoor Lucas de bijnaam ‘de Blömer of Bleumer’ kreeg. Deze naam nam hij na een verhuizing mee naar zijn ouderlijk erf. Lucas was ook koopman en ‘boerde’ goed. Zo kocht hij in 1827 het erve Kinkeler (Bretelerveldweg). Zijn zoon Jannes werd landbouwer op de Giesberij, dat naar hem later de Bleumer werd genoemd. Nazaten zijn de Brummelhuizen die op dit erf wonen en de familie Brummelhuis van de vroegere zuivelfabriek in Hengevelde. Lucas zoon Welmer werd landbouwer op het erve Kinkeler, waar zijn nazaten nog altijd een agrarisch bedrijf runnen. Ook de slagersfamilie Brummelhuis is van deze tak. Lucas jongste zoon Berend Brummelhuis werd landbouwer op een boerderij aan de Diepenheimseweg in Brammelo dat naar hem ‘Kinkeler-Berend’ (Kinkel-Berend) werd genoemd. De oudste zoon van deze ‘Kinkel-Berend’, Jans Brummelhuis (1879-1955), werd pachter op het erve Kerkemeijer in Langelo (nu bedrijventerrein ’t Vark) en stichtte hiermee de tak Kerkemeijer.
Een zijtak van ‘Kinkeler’ is de familie Brummelhuis met de bijnaam ‘Bosch’. Toon Brummelhuis (1909-1985), geboren op erve Kinkeler, kwam als familiekind bij zijn kinderloze oom en tante Jaan Bosch en Dieke Brummelhuis op het erve Bosch aan de Wissinkbrinkweg. Toon werd vanuit Hengevelde ‘Kinkel-Toon’ genoemd en in Haaksbergen ‘Bosch-Toon’ en onder die naam heb ik hem als kind gekend. (Dat hij Brummelhuis heette daar kwam je pas veel later achter...)
-Snakenborg & Boswinkel
De takken Snakenborg en Boswinkel stammen af van Jannes Hagman, die in 1727 huwde met de erfdochter op ‘de Schoenmaker’. Hun kinderen heten Brummelhuis. Nazaat Gerhardus Brummelhuis werd in 19e eeuw boer op het erve (Groot) Snakenborg in Boekelo (Nieuwe Dijk) en diens zoon Jans Brummelhuis werd in 1868 landbouwer op het erve Boswinkel in Kerspel Goor.
-Slotroolf
In Hengevelde is er ook een familie Brummelhuis met de bijnaam ‘Slotroolf’. Zij stammen af van Hendrik Rouwenhorst, die in 1711 met Grietje Hannink huwde en op een deel Klein Brummelhuis boerde, dat later de Lucasplaats genoemd werd. Hiermee zijn de Brummelhuizen van Slotroolf en die van de Bleumer/Kinkeler en Kerkemeijer via vrouwelijke lijn wel (verre) familie van elkaar. Hendriks achterkleinzoon Roelof (Roolf) Brummelhuis werd rond 1825 pachter op het erve Slot (het stamerf van mijn moeder) aan de Slotsweg in Hengevelde, vandaar de naam ‘Slotroolf’.
-Ten Brummelhuis
In 1744 huwt Berend Mensink uit Driene onder Enschede met Jenneken Brummelhuis van een deel Klein Brummelhuis. Zij gaan wonen op een nieuwe afsplitsing in de achter de Brummelhuizerbrink gelegen Leemkuil (de Leemkoele), dat de naam Annies kreeg. Dit erfje kwam later in de gemeente Ambt Delden te liggen (nu fam. Morssinkhof, Bentelerhaarweg). Berends zoon Nikus Mensink huwde in 1780 met Janna Brummelhuis van de Lucasplaats. Hoewel Nikus en Janna op het Slag bij het erve Kamphuis in Diepenheim woonden gingen hun kinderen als Ten Brummelhuis door het leven. Hun kleinzoon werd landbouwer op ‘het Meenhuis’ te Deldeneresch (Meenhuisweg, bij de Servo).
Eén van zijn nazaten was provinciaal wegwerker en vestigde zich in Sint Isidorushoeve. De Ten Brummelhuizen zijn dus via vrouwelijke lijn wel verwant aan de takken Slotroolf en Bleumer/ Kinkeler/ Kerkemeijer.
Bronnen:
-Familieboek Brummelhuis
-Artikel Brummelhuiserven
-Historisch Boerderijonderzoek Twente, richterambt Haaksbergen
-eigen genealogisch bestand.
-Familieboek Brummelhuis
-Artikel Brummelhuiserven
-Historisch Boerderijonderzoek Twente, richterambt Haaksbergen
-eigen genealogisch bestand.
Foto afkomstig van de Facebookpagina Oud-Haaksbergen: https://www.facebook.com/groups/171140093245568, geüpload met commentaar door Eric Ooink van de Historische Kring Haaksbergen
Laatst aangepast opzondag, 12 March 2023 19:33