Foto van de week 04 - 10 november 2019

ANSICHTEN afl. 65 Het Hagen in park Scholtenhagen

‎Op 12 augustus 1902 ontvingen “de Weledele Heeren Gebr. Keuss, Prins Hendrikstraat 74, in Vlaardingen” deze unieke briefkaart (Carte Postale) van park Scholtenhagen “bij Haaksbergen”. Een dag eerder was deze voorzien van een postzegel van 1 cent en in Haaksbergen gepost. Wie de afzender is blijft een raadsel, maar mogelijk had de persoon midden op de foto ons hier meer over kunnen vertellen.

De foto is uniek, omdat deze in of kort voor 1902 is genomen en waarschijnlijk de enige foto is van het park uit de tijd van Willem Hendrik (Willem) Jordaan, die het landgoed schonk aan de bevolking van Haaksbergen. Willem Jordaan had ‘Het Hagen’ in april 1886 bij publieke veiling gekocht voor fl. 11.250,- van Jan Derk ter Haar en kinderen. Zijn aankoop was ruim 62 ha groot en bestond naast boerderij Het Hagen uit de wönners (huurdersplaatsen) ‘De Boschplaats’ (nu kinderboerderij) en ‘In den Tuten’ (’n Tuten, camping Scholtenhagen).

De Twentse textielfabrikanten bezaten in die dagen vrijwel allemaal een buitenverblijf, waar de zomer werd doorgebracht. Door geldbelegging ontstonden langzamerhand uitgestrekte landgoederen. De eigenaren lieten hier als eerste een heren- of jachtkamer op één van de boerenerven bouwen of inrichten, waar zij konden vertoeven. Uit de aankoop van Het Hagen blijkt dat Willem Jordaan dezelfde wens moet hebben gehad of niet achter wilde blijven bij zijn collega’s in Twente.

In 1887 had Jordaan boerderij Het Hagen laten verbouwen, waarbij in het woonhuis (het voorhuis) een vertrek werd ingericht tot herenkamer, waarin hij zich bij verblijf op Het Hagen kon terugtrekken. Van hieruit had hij zicht op het park, dat door hem was aangelegd en voor zijn verpozen bedoeld was. Aan de boerderij werd in hetzelfde jaar een veranda gebouwd, die toegankelijk was vanuit de herenkamer.

Op de foto is rechts de zijkant van het voorhuis (dwarshuis) van boerderij Het Hagen zichtbaar met hiervoor Willems veranda. Hierachter bevond zich de herenkamer, Willems privégedeelte in de boerderij. De boerderij zelf was in Willems tijd verhuurd. Van 1886 tot 1892 aan de familie Naaldenberg en vanaf 1892 aan de familie Greve. Zowel Gerrit Hendrik Naaldenberg (Visschers Derk) als Johan Hendrik (Hendrik) Greve, afkomstig van de Oostendorper Watermolen, waren zetboeren op ‘Het Hagen’. Dit wil zeggen dat zij voor de eigenaar, in dit geval Willem Jordaan, de boerderij beheerden en in loondienst waren.

Op de voorgrond zien we het oudste deel van het huidige Volkspark Scholtenhagen met een fraai houten bruggetje. Vanuit de veranda had Willem zicht op dit park in landschapsstijl, waarin uiteraard ook een vijver niet mocht ontbreken. In de tijd van Jordaan was het park privébezit, een fabrikantenbuiten en dus niet toegankelijk voor publiek.

Willem Jordaan overleed 10 april 1902 aan de Markt in Haaksbergen, volgens de overlijdensadvertentie “na een langdurige ongesteldheid” en “in den ouderdom van 73 jaar”. Vanaf het jaar 1899 had hij zich uit de openbaarheid teruggetrokken en kwam er een verpleger bij hem in huis wonen. Het laatste jaar was hij inwonend bij zijn broer Frits in het huidige Notarishoes. Op 14 april 1902 werd Willem begraven op de Particuliere Begraafplaats aan de Spoorstraat.

Willem liet bij zijn overlijden ‘Het Hagen’ met alle bebouwingen en ruim 61 ha grond na aan een nieuw op te richten stichting die hij bij dit testament in het leven riep. “Ik roep bij deze in het leven éene Stichting welke te Haaksbergen zal zijn gevestigd en aan welke ik de naam geef van ’t Scholtenhagen. Het doel deze Stichting is het vestigen van eene gelegenheid voor de ingezeten van Haaksbergen tot uitspanning en de ondersteuning van hulpbehoevende oude werklieden van de firma D. Jordaan en Zonen te Haaksbergen uit de opbrengsten der bezittingen van de Stichting………. ”
Jordaan bepaalde ook dat het beheer en bestuur van de Stichting moest worden uitgevoerd door drie meerderjarige mannelijke personen van “welke twee tot de familie Jordaan zullen moeten behooren en de derde door den Gemeenteraad van Haaksbergen uit de ingezeten der Gemeente tot het Hervormd Kerkgenootschap behoorende zal worden benoemd”.

Het eerste bestuur van de Stichting Scholtenhagen bestond uit de textielfabrikanten Derk Bernard Herman Jordaan (1854-1925), Jan Herman Wisselink (1847-1904) en notaris Anthony ten Cate (1857-1914). De eerste twee waren neven (oomzeggers) van Willem. Notaris Ten Cate, vanaf 1894 notaris in Haaksbergen, was ‘de buurman’. Hij woonde in het pand Markt 8 (pand Grooters), dat gebouwd was door Jan Gijsbert Jordaan, de jong overleden neef van Willem en broer van bovengenoemde Derk B.H. Ten Cate was echter niet benoemd door de gemeenteraad, maar door de twee andere bestuursleden. De gemeenteraad wilde geen derde Hervormd bestuurslid aanwijzen, aangezien de meerderheid in de Raad bestond uit Rooms Katholieken. De twee andere bestuursleden maakten toen gebruik van hun recht zelf een derde aan te wijzen.

De eerste stichting heeft vanaf de oprichting gewerkt aan het realiseren van een uitspanning op Het Hagen. Aan de noord-westhoek van het woonhuis van de boerderij was in september 1902 een grote veranda gebouwd. In een brandverzekeringspolis voor de gebouwen op ‘Het Hagen’ uit september dat jaar wordt de boerderij als volgt verzekerd: “Een dwarshuis met achterhuis met stal, schuur en annexe waranda, dienende tot landbouw, woonhuis & uitspanning……”. Vanaf 1902 bestaat er horeca op ‘Het Hagen en konden de Haaksbergen er ‘iets gebruiken’.

Rest nog één vraag. Midden op de foto staat een tafel met vier stoelen. Eén stoel is bezet. Wie is de man die hier rustig lijkt te genieten van de fraaie tuinaanleg? De kaart is verzonden kort voor het moment dat ‘Het Hagen’ een horecabestemming kreeg. In augustus 1902 was de grote veranda in aanbouw. De persoon die er het meest op lijkt is notaris Ten Cate, het bestuurslid dat mede aan de wieg stond van het realiseren van horeca op het Scholtenhagen. Mogelijk is hij ook de afzender van deze oude fotokaart.