Foto van de week 22 - 28 juli 2019

ANSICHTEN afl. 50 Haaksbergen, Groeten uit de Oostenstraat

Dit keer weer een zeldzame kaart van meer dan een eeuw oud. We zien een foto met daarop een groot huis (een villa) met mansardedak. In de tuin staan diverse kuipplanten. Dit zijn voor die tijd aanwijzingen dat hier een welgestelde familie woonde. De kaart werd in 1913 verzonden voor “Mejuffrouw D. Harmsen aan de Noordenbergsingel 10 in Deventer” en is voorzien van een postzegel van 2 ½ cent. De twee poststempels zijn van Haaksbergen en Deventer en vermelden de datum 20 mei 1913. De ansicht lijkt een eigen uitgave, aangezien er geen naam van een uitgever wordt vermeld.
De afzender schrijft:
“Beste Dine
Ontvang mijn beste wenschen op de feestdag. Met hart. Groet, ook aan je familie.
Je tante Hendr.
Haaksbergen, 19 Mei 1913”.

Met deze omschrijving moeten we het doen. Drie vragen komen boven:
Welke villa betreft het? Wie is tante Hendr. en wie is mejuffrouw D. Harmsen? Is er een verband tussen de bewoonster van de villa en Dine Harmsen? Over de villa licht de titel van dit verhaal “groeten uit de Oostenstraat” al een tipje van de sluier op. De kaart zelf geeft deze informatie overigens niet.

Villa Wisselink
De woning die we op de foto zien is ‘Villa Wisselink’. Op deze plek vinden we nu het appartementencomplex ‘Brinckstaete’. Voorheen stond hier vanaf 1964 het postkantoor. Op deze locatie, aan het eind van de Oostenstraat (nu Jhr. von Heijdenstraat), werd kort voor 1830 voor het eerst een woning gebouwd. De eerste eigenaar was de tapper Johannes Wijlens, die er zelf niet woonde. De woning was in 1830 verhuurd aan de commies te paard Franciscus Jacobus Vos en zijn gezin. Voor 1870 was de woning eigendom geworden van de weduwe Hendrika Wilhelmina Jordens-van der Haar. Zij liet het toenmalige pand in 1871 vertimmeren. Ze had de woning gekocht voor haar zoon Gerard, die sinds 1860 notaris van Haaksbergen was. Gerard Jordens, die in 1829 te Borne was geboren, bewoonde het grote pand in 1870 samen met zijn moeder en een dienstmeid. In 1879 werd Jordens notaris in Enschede en verhuisde hij met zijn moeder en dienstbode naar de grote stad. De woning, die inmiddels op zijn naam stond, werd voorlopig niet verkocht.

De villa van Jordens werd vanaf 1879 verhuurd aan de arts/geneesheer Jan Jacob Lokker, die hier met zijn gezinsleden en personeel ging wonen. Lokker was geboren te Dirksland en werd hier in 1872 als gemeente-arts benoemd. In 1886 vertrok hij naar Coevorden, waar hij zijn carrière als arts kon voortzetten. In datzelfde jaar had notaris Jordens de woning verkocht aan fabrikant Jan Herman (Jan) Wisselink (1847-1904), die hier vanaf 1887 met zijn gezin ging wonen. In 1902 kreeg de villa een ‘opbouw’ en een jaar later vond er een vergroting plaats. Na het overlijden van Jan Wisselink in 1904 bleef zijn weduwe Hendrika Companjen (1863-1937) tot 1920 eigenaresse en bewoonster van de villa.
Zij verkocht het huis in dat jaar voor f. 29.000,- aan de gemeente Haaksbergen.

De villa werd door de gemeente verbouwd tot gemeentehuis en burgemeesterswoning. In november 1919 was Jhr. Von Heyden benoemd tot burgemeester van Haaksbergen. Vanaf het nieuwe jaar 1920 woonde hij al in de villa. In 1921 verhuisde de gemeentelijke organisatie van de Markt naar dit ‘nieuwe’ pand. Ook de politie vond er vanaf dat moment onderdak. Toen in 1940 op de oude locatie aan de Markt een nieuw gemeentehuis was verschenen (de huidige oudbouw van het gemeentehuis) verhuisde de gemeente terug naar de Markt. De voormalig villa werd hierna voor diverse gemeentelijke doeleinden gebruikt en in 1957 gekocht door het rijk, om precies te zijn het Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie. De eerste jaren werd in het oude pand een afdeling van de PTT ondergebracht. Aanvankelijk wilde men het oude gemeentehuis tot postkantoor verbouwen, maar de kosten hiervoor werden te hoog bevonden. In 1962 ging de voormalige villa Wisselink tegen de vlakte en in 1963 lag hier een bouwterrein. In 1964 verscheen er een nieuw postkantoor dat inmiddels al weer vele jaren geschiedenis is. Het is in 2010 gesloopt om plaats te maken voor het appartementencomplex Brinckstaete.

De familie Wisselink
Jan Wisselink was in 1847 geboren in Hellendoorn en een zoon van de onderwijzer Gerrit Willem Wisselink en Anna Geertruy Jordaan, dochter van de Haaksbergse textielfabrikant Derk Jordaan. Jan Wisselink was aanvankelijk als ‘reizend agent’ binnen de firma Jordaan werkzaam. De textielfabriek werd gerund door zijn drie ooms Hendrik, Willem en Frits Jordaan. Twee zonen van Hendrik zouden de volgende generatie Jordaan als firmanten gaan vormen, maar één van hen overleed plotseling in 1892. Hierna werd neef Jan Wisselink klaargestoomd voor de directie. Hij nam in 1898 de plaats in van zijn oom Willem, die de algemene leiding had. Jan Wisselink was de commerciële man binnen de directie en volgens de overlevering in de zaak zeer geliefd.

Wisselink was in 1878 gehuwd met Maria Helena Companjen (1857-1881) uit Vriezenveen. Zij gingen aan de Markt in Haaksbergen wonen en kregen twee kinderen, een jongen en een meisje. Na het jonge overlijden van zijn vrouw hertrouwde Jan met zijn schoonzus Hendrika Companjen (1863-1937). Ook uit dit huwelijk werden een zoon en een dochter geboren. In 1887 verhuisde het gezin naar hun nieuwe onderkomen aan de Oostenstraat. Jan overleed plotseling op 56-jarige leeftijd in 1904. Zij weduwe bleef hier wonen tot de verkoop in 1920 en verhuisde naar Helmond, waar ze in 1937 is overleden.

Dine Harmsen
Is er ook een familierelatie tussen ene Dine Harmsen en Hendrika Wisselink-Companjen? Het antwoord is ja, waardoor de puzzel is op te lossen. Hendrika had een jongere zuster, genaamd Lambertha Companjen. Deze was in 1907 gehuwd met de weduwnaar Berend Harmsen (1853-1938). Deze in Vriezenveen geboren koopman had uit zijn eerste huwelijk een dochter, genaamd Derkdiena Harmsen. Zij luisterde naar de roepnaam Dine en was in 1893 in het Russische Sint Petersburg geboren. Haar vader was hier koopman en behoorde tot de zogenaamde Rusluie. Dit zijn de Vriezenveense kooplieden die tot het uitbreken van de Russische revolutie in 1917 handel dreven in Sint-Petersburg.
Dine Harmsen huwde 17 september 1913 met de rechtsambtenaar Engbert Wilmink. Zij woonde toen in Deventer. Kennelijk heeft Dine zich in mei 1913 officieel met Engbert verloofd. Niet lang na het huwelijk vertrokken Engbert en Dine naar Batavia. Engbert had in Nederlands-Oost-Indië een baan gekregen als rechterlijk ambtenaar. Dine zou nooit terugkeren naar Nederland. Ze overleed in 1942 in Batavia.

We hebben “Tante Hendr” hiermee geïdentificeerd als Hendrika Wisselink-Companjen, de bewoonster van villa Wisselink. Zij stuurde in 1913 deze ansichtkaart, met daarop een foto van haar woning in Haaksbergen, naar haar ‘nichtje’ Dine Harmsen in Deventer.

Foto afkomstig van de Facebookpagina Oud-Haaksbergen: https://www.facebook.com/groups/171140093245568, geüpload met commentaar door Eric Ooink van de Historische Kring Haaksbergen