Foto van de week 29 april - 05 mei 2019

ANSICHTEN afl. 38 Groeten uit de Oostenstraat

Dit keer een bijzonder kiekje uit de Oostenstraat, die sinds 1945 Jhr. von Heydenstraat heet. We zien hier van links naar rechts de panden met huisnummer 7, 9 en 11 met op de achtergrond de Pancratiuskerk. Tussen de beide fabrikantenwoningen (7 en 11) staat het dorpse pand nr. 9 en dit maakt deze foto bijzonder.

De briefkaart werd in april 1906 door G.H. Baake gepost voor ‘Mej. H. Schartmann, 3e Oosterparkstraat 236 (1 hoog) te Amsterdam’. De foto, die uitgegeven is door Van den Broek & Adolfs te Haaksbergen, is genomen in de periode 1902-1905. De firma Van den Broek & Adolfs is pas in het najaar van 1901 opgericht en daarnaast is de kaart een zogenaamde ‘doorloper’ (een kaart zonder middenstreep op de achterkant).
De afzender Gerhard Henricus Baake (geb. Delden 1883-overl. Zeist 1966) was van 1902 tot eind 1911 onderwijzer in Haaksbergen. Mej. H. Schartmann is in werkelijkheid Hermina Hendrika Catharina Schartman (met 1 n). Zij was de dochter van de winkelier Schartman en werd hier in 1877 geboren. Ze vertrok op jonge leeftijd naar Amsterdam, waar ze in 1948 ongehuwd overleed. Haar oudere zuster Gezina B.A. Schartman was in 1905 te Amsterdam gehuwd met de onderwijzer Jan Luif. Dit huwelijk zorgt voor het schakeltje. Jan Luif was namelijk vanaf 1900 werkzaam in de gemeente Haaksbergen. Van 1900 tot 1903 was hij hoofd van de school in Boekelo (/Holthuizen/Eppenzolder) en vanaf 1903 van de nieuw gebouwde school in De Veldmaat. Luif en Baake waren collega’s.

De beide fabrikantenwoningen (nr. 7 en 11) werden gebouwd in opdracht van de gebroeders Ten Hoopen van textielfabriek D. ten Hoopen & Zn. De architect van beide panden was Gerrit Beltman (1843-1915) uit Enschede. Het pand links (nr.7) werd in 1900 gebouwd voor Petrus Adrianus Johannes (Petrus) ten Hoopen (1859-1915). Deze huwde in dat jaar met Johanna Maria Helderman (1869-1948) uit Veendam. De gevelsteen bij de voordeur vermeldt hun initialen: P.A.J.t.H. en J.M.H. en de datum 13 september 1900 (een dag eerder huwden ze voor de wet). In 1903 werd hun dochtertje Paulina levenloos geboren. Ze werd begraven op de Particuliere Begraafplaats aan de Spoorstraat. Paulina zou hun enig kind blijven. Aan de rechterkant van de woning is het koetshuis zichtbaar.

Het pand rechts (nr. 11) werd in 1885 gebouwd voor Arend Jan Petrus (Arend Jan) ten Hoopen (1856-1940). Deze was in 1886 gehuwd met Maria Tassemeijer (1852-1911) uit Rotterdam. Een jaar eerder waren er al trouwplannnen, want hun initialen staan vermeld in de gedenksteen bij de voordeur met datum 1 sept. 1885: A.J.P. ten H. & M.T.. Arend Jan was in 1899 (mede)oprichter van de Gereformeerde Kerk van Haaksbergen. Het huwelijk zou kinderloos blijven. Hiermee stierf de Haaksbergse tak van de textiel-Ten Hoopens na twee generaties al uit.
In de fabriek was Jan ten Bruggencate uit Enschede in 1912 als firmant opgenomen. De familie Ten Bruggencate zou de bedrijfsvoering bij Ten Hoopen voortzetten. De vrouw van Jan ten Bruggencate was een nichtje van mevr. Ten Hoopen-Helderman. Zij erfde de woning nr. 7, waar de familie Ten Bruggencate ging wonen en waar de nazaten nog altijd woonachtig zijn.
Beide woningen zijn gemeentelijk monument.

Nu het pand in het midden.
Op de plek van het pand dat we op deze foto zien is vermoedelijk rond 1790 een nieuw huis gebouwd door Harmen Wessels (1753-1827). Het pand leed flinke schade bij de grote brand van 1851, waarna het, waarschijnlijk in dezelfde vorm, werd herbouwd of gerestaureerd. Wessels was onderrichter van het landgericht Haaksbergen en daarnaast deurwaarder. Zijn dochter Berendina huwde met Derk Jordaan, oprichter van de bekende textielfabriek. Zoon Hendrik Wessels woonde tot zijn overlijden in 1877 in dit pand. Ook hij was deurwaarder. In de jaren 1867-1869 werd het huis mede bewoond door huisarts Hendrik Berghege (1842-1871), de jongste broer van de dominee en oom van de dichter. Eén van de dochters van Wessels huwde met Bartus Leuvelink. Dit echtpaar heeft deze woning aanvankelijk nog even bewoond. In 1877 werd het pand verkocht aan de koopman en slager Salomon Frankenhuis. Deze bewoonde het pand met zijn vrouw Eva Rosendaal en hun twee kinderen. Frankenhuis begon ook met het inkopen en verzamelen van katoenafval. In 1884 kocht Salomon grond aan het eind van de Spoorstraat, bij de toen pas geopende spoorlijn. Hier ging in 1885 zijn ‘ploddenfabriek’ van start, waar afvalstoffen uit de katoenindustrie werden verwerkt.

De woning op de foto heeft in deze vorm bestaan tot in 1905. In dat jaar werd in ieder geval de voorgevel gesloopt. Er kwam een nieuwe gevel die qua uiterlijk leek op die van de naast staande villa’s en ook meer paste bij een woning van een fabrikant, want dat was Salomon inmiddels geworden. In 1911 verhuisde de familie Frankenhuis naar Enschede. De woning werd verhuurd aan de slager Meyer de Lieme, die later ook de slagerij van Salomon Frankenhuis overnam.
In 1921 werd het pand van Frankenhuis verkocht aan de firma Ten Hoopen, die op dat moment drie firmanten kende: mevr. J.M. ten Hoopen-Helderman, A.J.P. ten Hoopen en Jan ten Bruggencate.
Enige tijd later was Jan ten Bruggencate de enige eigenaar. Het pand werd voorlopig verhuurd. De familie De Lieme betrok in 1926 een nieuw woon-winkelpand verderop aan de overkant van de Oostenstraat (na de oorlog slagerij Ter Huurne). Het oude pand is daarna bedrijfspand geweest voor de schoenmakers Van Ulzen, Pelle (1940: schoenmakerij Pelle) en Busschers. Tussen 1947 en 1953 werd het pand gesloopt (vermoedelijk kort na 1950) en de ruimte als tuin ingericht. Wat rest is het onderste deel van de voorgevel, die sindsdien dienst doet als tuinmuur.

e hij voor zijn eigen zaak. De andere helft werd het domicilie van zijn zuster Naatje (1865-1940), die gehuwd was met gemeenteontvanger Johan Meijerink. In dit pand zijn nu een modezaak en restaurant Jeruzalem gevestigd.